Gepubliceerd in de jaarpublicatie van Platform Binnenstadsmanagement 2013

Onze steden ondergaan een nieuwe metamorfose. In de tijd dat Nederland van 6 naar 17 miljoen inwoners groeide, liepen de steden leeg en vulden zich de groeikernen en het platteland. Stadscentra verschraalden tot er enkel ’koopgoten’ en winkelcentra overbleven. Nu de belangstelling voor de stad weer toeneemt en steeds meer mensen woonruimte zoeken in de steden, staan de functies van binnensteden opnieuw onder druk. Nieuwe bewoners en consumenten vragen iets anders en gedragen zich anders. Waar het heen gaat? Dat is nog niet te overzien. Maar zeker is dat beleving en betekenis een voorname rol zullen spelen. Steden en winkelcentra zullen hun identiteit opnieuw moeten definiëren. Door bewoners en bezoekers te verrassen, aandacht te geven, verwennen en te belonen, in te spelen op nieuwe behoeften en veranderd gedrag, kunnen ze een persoonlijke verbinding met hen aangaan en van de binnenstad een beleving maken. Kunst en cultuur kan hierin een belangrijke rol spelen.

De rol van kunst en cultuur

Kunst en cultuur maken trots, bieden levendigheid, geven plekken uitstraling, verrassen en dagen uit, zetten aan het denken en geven een middel om te laten zien wie je bent, om ergens bij te horen. Door kunst en cultuur te verbinden op persoonlijk niveau, wordt het een reden om naar de binnenstad te gaan, om er te wonen of te verblijven. Kunst en cultuur verrijken de beleving van een plek door betekenis te geven aan tijd en ruimte.En daardoor aan de omgeving, aan de ontmoeting en het verblijf. Dat is wat kunst en cultuur teweeg kunnen brengen en dat is wat de binnenstad nodig heeft. Onze binnensteden transformeren en kunst en cultuur zijn een probaat middel om een cultuurverandering te bevorderen. De binnenstad wordt podium en publieksruimte tegelijkertijd. Kunst en cultuur verrijken de beleving van een plek door betekenis te geven aan tijd en ruimte. En daardoor aan de omgeving, aan de ontmoeting en het verblijf.

Verrijking van de binnenstad

Investeringen in cultuur betalen zich dubbel en dwars terug. Hoe aantrekkelijker het aanbod van kunst en cultuur, hoe hoger de belevings- en verblijfswaarde van het gebied. Hoe groter de aantrekkingskracht op bezoekers met een hoger bestedingspatroon, hoe hoger de economische (materiële) waarde van het gebied
op termijn zal stijgen. De nieuwe economische waarde wordt op haar beurt de financieringsbron voor het culturele programma. Een onderscheidende identiteit en een specifieke belevingswaarde zijn voorwaarden voor een grote publieke aantrekkingskracht. Omvang, duurzaamheid en continuïteit van het programma zijn van doorslaggevend belang voor de effectiviteit.

Nieuwe Rijkdom: een eigenzinnig initiatief

Nieuwe Rijkdom is een initiatief van vier partijen met uiteenlopende achtergronden, die hun expertise en talenten hebben gebundeld. We delen onze passie voor de stad en het geloof in de verbindende kracht van kunst en cultuur. In Leeuwarden is nu al aangetoond dat deze aanpak veel losmaakt bij winkeliers, kennisinstellingen en kunstenaars.
Nieuwe Rijkdom fungeert als aanjager, versneller, inspirator en regisseur van vernieuwing van binnensteden. Wij brengen nieuwe kansen aan het licht door anders naar de stad en haar functies te kijken.
Dit doen we door vooral niet in hokjes te denken, door creativiteit in te zetten en door binnen een stad nieuwe samenwerkingsverbanden tot stand te brengen. Hierbij houden we altijd de belangen van alle betrokken doelgroepen in ons achterhoofd en beschouwen we elke ruimte als een plek met een identiteit. Om deze identiteit te ontdekken zetten we kunst en cultuur in als nieuwe zoekmachine.

Culturele interventies & samenwerking

Door het project uit te breiden naar ten minste drie kansrijke binnensteden kan getest worden welke cultuur projecten het meest effectief zijn en hoe kunst de belevingswaarde van binnensteden het beste kan aanjagen. De deelnemende steden ontwikkelen gezamenlijk een meerjarig experiment met culturele interventies dat begeleid wordt met een gezamenlijk leerprogramma. Zo kunnen deze steden van elkaar leren en met elkaar de effectiviteit van de aanpak beproeven en evalueren. Door samen te werken verwachten we dat elke stad sneller leert wat werkt en wat niet, dat er objectiever geëvalueerd kan worden en dat landelijke instellingen (branche organisaties, KvK, Ministerie EZ en fondsen) eerder geneigd zullen zijn daarvoor budget vrij te maken omdat de kans op succes groter is dan bij incidentele lokale projecten.

Nieuwe Rijkdom in de praktijk

Begin 2013 is Nieuwe Rijkdom van start gegaan in Leeuwarden in opdracht van de Kamer van Koophandel en wethouders culturele zaken en economische zaken. Hier is de ambitie om gezamenlijk, vooruitlopend op
de Culturele Hoofdstad 2018, de identiteit en de belevingswaarde van Leeuwarden een flinke impuls te geven. Nieuwe Rijkdom laat in Leeuwarden zien dat in een bredere behoefte wordt voorzien: winkeliers, eigenaren en bewoners zoeken mee naar de betekenis van de binnenstad. Het toont aan dat kunst ook buiten de museale muren (cultureel kapitaal) mensen beweegt tot culturele participatie (cultureel vermogen). Leeuwarden heeft zichzelf een cadeautje gegeven door op deze wijze projectvoorstellen te genereren. Daarbij is door ontwerpers, kunstenaars en architecten gereageerd op de thema’s die door de binnenstad, instellingen, winkeliers, restaurateurs en bewoners zijn aangedragen. Dat cultureel vermogen om samen culturele ruimte en beleving te maken, is essentieel. Deze aanpak, waarbij het culturele vermogen ontwikkeld wordt, stelt individuen en groepen veel beter in staat om zich voor te bereiden op verandering en te anticiperen op de toekomst met nieuwe initiatieven.

De lessen van Leeuwarden zijn nu al nuttig en leerzaam voor de brancheorganisaties in de retail, voor het MKB, voor de cultuurfondsen, voor de VNG en een inspiratie voor gemeenten elders in het land.

Team Nieuwe Rijkdom, Jeroen Saris – Eigenaar De Stad BV, CP Berbée – Beeldend kunstenaar / Kunstproject Leve het Zaailand, Jan Brouwer – Eigenaar ABF Cultuur, Hildegard Assies – Eigenaar UrbanRetail